Wat je spreekt, is wie je bent

Met haar debuutvoorstelling won de Palestijnse performer Marah Haj Hussein de Sectorprijs voor Meest Gewaardeerde Acteerprestatie -35. Language: no broblem is een persoonlijke zoektocht naar wat taal met ons doet. Veel meer dan je wel zou denken. 

Proficiat met deze erkenning! Waar heb je die aan te danken?  

De jury prees vooral het spel met de meerstemmigheid. Op scène beweegt een performer zich tussen verschillende stemmen uit Palestina, elke taal heeft een eigen realiteit. Zelf vertelt ze een parallel verhaal, met een herkenbaar Belgische context. Als toeschouwer leg je zelf de link tussen al die realiteiten. Zo maak je verbinding met bezet Palestina: een situatie die voor Belgen ontoegankelijk blijft.

Je benadert het Palestijnse conflict vanuit de taal. Op welke manier? 

Wij Palestijnen spreken Arabisch en Hebreeuws, de Israëlische bezetter spreekt enkel Hebreeuws. Zij zetten die taal in als wapen. Ik spreek beide talen, én ook Nederlands en Engels. Maar wat doet die meertaligheid met mij, met mijn Palestijnse identiteit, met de band met mijn moedertaal? Hoe voel ik mij in elke taal? Dat onderzoek ik op een persoonlijke manier.

De taal die je spreekt, is een filter op de wereld. 

Precies. Taal is niet enkel een praktische tool om elkaar te verstaan. Het is een onderdeel van een veel groter geheel: je identiteit, sociale status, politieke situatie … Om je daarvan bewust te zijn, moet je je vragen stellen. Als jij als Belg twee mensen Arabisch hoort spreken, wat voor associaties roept dit bij jou op? Wat is een ‘vreemde’ taal, en wat doet dit?

Is het Nederlands geen vreemde taal voor jou?

Ik woon nu zeven jaar in Antwerpen, en leerde de taal hier. Dat moest in het begin, tijdens mijn dansopleiding, niet per se, want in dans is Engels de voertaal. Maar ik wist dat het Nederlands meer mogelijkheden zou bieden. Je wordt dan meer gerespecteerd, het is ook de taal van alle formaliteiten. Al blijft het voor mij heel functioneel.

Het is de officiële taal van Vlaanderen. 

Maar niet de enige die je hoort. In België zoeken veel nieuwkomers veiligheid na oorlog en geweld. Velen spreken Arabisch. Maar het onderwijssysteem draait om één taal, het Nederlands. De vraag is: moeten zij zich aanpassen, of kan ook België een stap naar hen zetten? Dát is echte inclusiviteit: zelf toenadering zoeken en openingen forceren, ook in taal.

We doen dit gesprek in het Nederlands. Zou het anders zijn in het Arabisch?

Het gesprek zou een andere kleur krijgen. Als ik Nederlands spreek, gedraag ik me ook Vlaams. Ik neem niet alleen de taal over, maar ook de formelere manier van spreken. Arabisch is voor mij veel intuïtiever. Die woorden komen met meer emotie en een andere energie. De context is ook anders. Als ik Arabisch praat, weet de andere persoon exact wat ik bedoel. Solidariteit is iets waarmee we geboren zijn: we kennen allemaal de geschiedenis van Palestina, vluchtelingenkampen of andere koloniale geschiedenissen van de Arabische buurlanden. In het Nederlands wordt die realiteit veel afstandelijker.

Tekst: Cédric Raskin | Parlevink