Over muziek, vriendschap en vakmanschap

Al meer dan twintig jaar is muzikale duizendpoot Sam Vloemans een vertrouwd gezicht in Schouwburg Noord. Als kind aan huis vroeg Noord hem om twee producties in elkaar te steken. Op die vraag gaat hij graag in. Tijdens een intiem matineeconcert brengt hij een nieuwe editie van Bord du Nord, waarbij de accordeon van Gwen Cresens opnieuw een centrale rol speelt. Voor de vijfde verjaardag van Cargo Mas nodigde hij Selah Sue uit: dit wordt een feestje waar je bij wilt zijn. Een gesprek over vakmanschap en grenzeloze muzikale creativiteit. 

De eerste editie van Bord du Nord dateert van 2008. In deze nieuwe editie kies je voor een kamermuzikale benadering. 

Sam Vloemans: Bord du Nord 2.0 wordt een matinee concert waarbij mensen heel luisterend de muziek kunnen beleven. Anders dan bij de eerste Bord du Nord zijn er geen drums. Enkele muzikanten van de oorspronkelijke bezetting zijn intussen overleden of gestopt, maar net als toen is accordeonist Gwen Cresens partner in crime. Mijn composities vormen de kern van het project, naast het feit dat Gwen een inspiratiebron en klankbord is.

We brengen uiteraard wat nummers van onze eerste plaat, maar door de jaren heen schreef ik ook nieuwe muziek. In zekere zin wordt het concert in Schouwburg Noord een luxueuze avant-premiere: volgend jaar maken we een tournee met Jazzlab, en er komt een album in het verlengde van dit concert.

Selah Sue is de special guest van Cargo Mas. Wie is zij voor jou? 

Ik beschouw Selah Sue als een instrumentalist, maar dan met haar stem. Ons concert wordt een echte ontmoeting, want die dag spelen we voor het eerst samen.

Selah Sue heeft de gave om op een heel creatieve en improvisatorische manier in de muziek te duiken. Vorig jaar namen we allebei deel aan een jamsessie. Toen begreep ik hoe puur en echt ze is. Ik zag een instinctieve oerkracht die ik ook herken bij de muzikanten van Cargo Mas. Haar muziek is heel groove georiënteerd. Ik voelde dat ze perfect kan meedraaien als gast in ons collectief. Ook Cargo Mas vertrekt vanuit de groove, met invloeden uit funk, hiphop en de Caraïben. 

Cargo Mas is een muziekcollectief. Zegt dat wat over de verhoudingen in jullie band?

Als componist, artistiek leider en producer begin ik met een heel heldere visie en duidelijke composities. Dat is hoe ik het liefste werk. Maar binnen dat kader geef ik de muzikanten vertrouwen, en dat voelen ze: ze weten dat ze er echt hun ding mee kunnen doen. Zo tillen we elkaar naar een hoger niveau.

Er mag wel wat chaos zijn in een structuur, maar ik geloof er veel minder in dat je vanuit chaos een structuur kunt creëren. Voor sommige mensen of projecten kan dat werken, maar minder voor mij. 

Aan welke mooie momenten met Cargo Mas denk je graag terug?

Cargo Mas is in zekere zin een excuus om dromen waar te maken. Dat gebeurde al tijdens onze allereerste plaatsopname, toen de legendarische trombonist Fred Wesley een solo speelde. Het was een match made in heaven. Ik ben groot geworden met zijn muziek. Wesley speelde jarenlang samen met James Brown en was een van de architecten van de funkmuziek. Ik weet nog hoe we hem met tien muzikanten opwachtten in de studio. We deden een soundcheck, stelden onze koptelefoons af… Het was spannend, leuk en alles tegelijk. Bij het binnenkomen gaf Fred Wesley iedereen een hand: “Ok, tell me what I gotta do”, zei hij. We speelden drie takes - de laatste is op de plaat beland. 

Uiteraard moesten hem niet zeggen wat hij moest doen: hij heeft die muziek uitgevonden. Het was een ontroerend moment, maar ook een gigantische levensles. Wesley toert al 50, 60 jaar rond op topniveau, maar hij was gefocust op het artistieke, niet op zijn ego. Je voelde dat we samen gewoon iets heel oprechts en schoons wilden maken.

De rode draad is al je projecten is ongetwijfeld hun eclectische karakter.

Ik groeide op in een breed muzikaal bad en daar ben ik mijn ouders heel dankbaar voor. Thuis luisterden we naar Radio 1 en Studio Brussel, maar mijn vader was ook de geestelijke vader van de Antilliaanse Feesten in Hoogstraten. Via de Caraïbische muziek leerde ik de jazz kennen. En bij mijn grootouders stond altijd klassieke muziek op. Ik merk dat muzikanten met een heel brede kijk op muziek mij het meest boeien en inspireren.

Als producer houd je tijdens het hele artistieke proces de touwtjes in handen. 

Het creatieve proces is ongelofelijk boeiend en plezant, maar het gaat gepaard met bloed, zweet en tranen. Ik vertrek van een visie die ik graag zo zuiver mogelijk houdt. Bij alle stappen ga ik op zoek naar de juiste partners: van de muzikanten tot de persoon die de concerten mixt, de mastering doet en het artwork verzorgt. Men onderschat dat vaak in het artistieke veld. Eigenlijk ben je de CEO van een artistiek project.

De keuze van de muzikanten is een eerste, heel concrete stap voor een producer. Zo duurde het samenstellen van de kernploeg van Cargo Mas wel een jaar of twee, drie. Ik speelde mee in andere groepen, ontmoette muzikanten tijdens jamsessies, schreef muziek voor verschillende projecten … Op een gegeven moment voel je een soort magie en weet je: met hen wil ik werken. 

Ook op menselijk vlak moet er een connectie zijn, net als met je vrienden: met sommige mensen werk je net dat tikkeltje spontaner of natuurlijker samen. De muzikanten van Cargo Mas kennen elkaar al meer dan twintig, vijfentwintig jaar. Het hele collectief weet vaak al met één knipoog waar we naartoe gaan - en hetzelfde geldt voor Bord du Nord.

Componeren is altijd een struggle, zeg je. 

Ik werk erg oldschool: thuis aan de piano, met potlood en papier. Net zoals een klassieke componist zet ik de bouwstenen heel duidelijk op papier. Daar maak ik dan een partituur van. Voor Cargo Mas is dat dan bijvoorbeeld met een leadsheet voor de ritmesectie, en arrangementen voor de blazers.

Doordat ik hen een goed omlijnde muzikale blauwdruk geef, weten de muzikanten met wie ik samenwerk heel goed wat ze binnen die lijnen kunnen doen. Daar laat ik hen volledig vrij in. Daardoor zijn geen twee concerten dezelfde. Het vraagt een bepaalde focus van iedereen, en dat is een heel fijn spanningsveld. Het houdt ons fris en spontaan.

Ik ben niet zo’n componist die plots op de trein een ingeving heeft. Componeren is voor mij echt een proces van trial and error. Ik wil een heel degelijke compositie als fundament. In die zin ben ik eigenlijk een klassieke componist. Het klinkt niet romantisch, maar inspiratie is voor mij vaak simpelweg vakmanschap. Dat wil zeggen dat ik iedere dag enkele uren trompet studeer, of me afzonder om muziek te schrijven aan de piano. Het is gewoon een arbeidsintensief vak, en dat mag wel eens extra belicht worden.

Tekst: Lien Vanreusel